Triest dat we COVID-19 nodig hadden om gezondheidszorg op politieke agenda te plaatsen

Is het niet jammer dat we het coronavirus nodig hadden om te beseffen hoe belangrijk een performante gezondheidszorg is? Elies Van Belle van de ngo Memisa wijst er op dat toegang tot betaalbare gezondheidszorg essentieel is om deze coronapandemie in te dijken. Niet alleen in België, maar wereldwijd.

De aandacht voor het belang van een degelijk gezondheidssysteem zit in een opwaartse spiraal. Verpleegkundigen komen op straat en eisen dat hun beroep naar waarde geschat en gecompenseerd wordt, want ze vrezen -terecht- dat de erkenning van heldendaden het systeem nog niet doet veranderen. Ook de opleiding krijgt weer meer aandacht. Het doet deugd om vast te stellen dat deze crisis jongeren niet afschrikt om voor een toekomst in de gezondheidszorg te kiezen. Het budget wordt herzien, het versnipperde beleid op tafel gelegd en de 9 bevoegde ministers krabben zich nog eens in het haar…

Inmiddels is duidelijk dat het niet enkel over een crisis van het gezondheidssysteem gaat, maar over een systeemcrisis. We zullen lessen moeten trekken, want deze crisis verbindt alle domeinen van ons dagelijks leven. De nauwe relatie tussen economie en gezondheid werd de laatste maanden erg zichtbaar (De Standaard, 30 mei).

Deze crisis confronteert ons met onze eigen kwetsbaarheid, waardoor het belang van een degelijk gezondheidssysteem plots hoog op de agenda staat. Mensen staan daarbij centraal en deze mensen kunnen enkel goed functioneren als ze fysiek én mentaal gezond zijn.

En dit gaat verder dan een pilletje als je ziek bent: het gaat over het voorzien van aangepaste zorgen voor iedereen, onafhankelijk van de ernst van je ziekte of je financiële situatie. Onvoorwaardelijke gezondheidszorg, met andere woorden een systeem waar je altijd op kan rekenen, je hele leven lang.

Maar is het niet jammer dat we COVID-19 nodig hadden om dit te beseffen? Dat we het coronavirus nodig hadden om de gezondheidszorg in België én wereldwijd opnieuw hoog op de politieke agenda te plaatsen?

Bij de wetenschap dat de gezondheidszorg in België een van de meest performante is wereldwijd, en dat deze stond te kreunen in zijn voegen, houden we allemaal ons hart vast voor wat er in Afrika aan het gebeuren is.

Ik was in Kinshasa in DR Congo begin maart, net voordat land na land in Europa in lockdown ging. Verontrustend nieuws bereikte ons. Een dreigende epidemie kwam ons tegemoet vanuit de skigebieden in Italië. Net voordat ik terug naar België vertrok, was het internationale vrouwendag. En die ochtend stapte al het vrouwelijk personeel van de herberg waar ik verbleef, gekleed in identieke prachtig gekleurde pagnes, in een busje om samen te gaan vieren.

Ik herinner me heel goed de woorden van Eveline, een van de vrouwen. ‘Ik hoop dat corona maar niet naar Congo komt, of we gaan er allemaal aan!’, klonk het. Haar angst was zeer begrijpelijk met het ebolavirus dat een grote ravage aanrichtte in het oosten van het land, nog vers in het geheugen. Ik sprak op haar in en probeerde haar ervan te overtuigen dat het echt niet om zo’n ernstige ziekte ging. Dat corona voor gezonde volwassenen niet veel erger was dan een griepje, maar ik zag dat ze me maar half geloofde…

We hadden op dat moment nog geen idee wat er stond aan te komen. Toen enkele weken later ook het centrum van Kinshasa in quarantaine werd geplaatst en heel DR Congo aan strenge maatregelen werd onderworpen, groeide de vrees dat niet de ziekte zelf maar de gevolgen van deze maatregelen de zeer arme bevolking de das zou om doen. Want hoe geef je je kinderen te eten als dit voedsel afhangt van je inkomsten van die dag, maar alle markten en straatverkoop plots verboden zijn?

Nu enkele maanden later zien we dat de impact van de epidemie er “anders” is dan bij ons, maar ook minder erg? Er lijken minder coronadoden… het komt trager op gang… er zijn minder ouderen en minder chronisch zieken in Afrika, dus… dus wat? We weten dat er geen testcapaciteit is, dat de cijfers onvolledig zijn en vooral, dat de gezondheidsdiensten niet uitgerust zijn om iemand in aanvaardbare omstandigheden te hospitaliseren, laat staan om ernstige gevallen te behandelen. En mocht dit toch het geval zijn, dan nog kan het merendeel van de Congolese bevolking de medische zorgen niet betalen.

Dat is de realiteit.

Nu Europese landen langzaam terug rechtkrabbelen, mogen we de rest van de wereld niet vergeten. Een pandemie kan enkel ingeperkt worden als er wereldwijd de juiste acties worden ondernomen, zowel medisch als economisch. Als iedereen overal toegang heeft tot de medische zorgen die hij of zij nodig heeft, aan een betaalbare prijs. Eveline haar angst was terecht, net zoals de uwe. Het moment om te beseffen dat grenzen fictieve constructies zijn en alle mensen gelijk zijn, is nu.

Het moment om zich wereldburger te voelen en internationale solidariteit een evidentie te vinden, is nu.

Elies Van Belle is algemeen directeur van de ngo Memisa. Memisa strijdt voor toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg wereldwijd, met specifieke aandacht voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen. www.memisa.be