Wat heb je aan een modern ziekenhuis wanneer patiënten de rekening niet kunnen betalen?

“Zelftests zijn een snelle en betaalbare manier…”, sprak premier Alexander De Croo tijdens één van de zovele persconferenties. Betaalbaar is uiteraard een relatief begrip. 8 euro per test, een niet noemenswaardig bedrag voor de één, een hap uit een studenten- of gezinsbudget voor de ander.

Maar los daarvan kunnen we het eens zijn dat we in België goed ingedekt zijn tegen allerhande  medische kosten. Zo is een PCR-test gratis voor iemand die COVID-19-symptomen vertoont of een hoog-risicocontact had. En ook los van COVID-19, leiden hoog oplopende medische kosten niet per definitie tot een inkomensverlies of tot armoede. In België is een aansluiting bij een erkend ziektefonds namelijk verplicht of wie geen lid wil worden van een ziektefonds kan zich gratis aansluiten bij de Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering.

Een ziekteverzekering is een belangrijke schakel om ervoor te zorgen dat de ganse bevolking toegang heeft tot gezondheidszorg. De coronapandemie legde opnieuw een erg prangend probleem bloot: bijna 40% van de wereldbevolking heeft geen enkele vorm van ziekteverzekering of toegang tot openbare gezondheidszorg. Volgens de Wereldbank loopt dit cijfer in Sub-Saharaans Afrika op tot meer dan de helft van de bevolking.

Schulden

Als medische ngo zet Memisa sterk in op het verbeteren van de kwaliteit van de gezondheidszorg in vijf Afrikaanse landen en in India. Samen met lokale partners wordt gezondheidspersoneel opgeleid, worden medische centra gerenoveerd en ziekenhuizen uitgerust met medisch materiaal. Maar wat heb je hieraan als de bevolking – zelfs al is ze doodziek – niet naar een gezondheidsinstelling gaat uit vrees om de rekening niet te kunnen betalen. In onze partnerlanden heeft het overgrote deel van de bevolking geen zorgverzekering waardoor een medische behandeling een strategische keuze wordt. Schriften voor school of tanden laten controleren bij aanhoudende tandpijn? Onverwachte opname door malaria, dus geen uitgebreide maaltijd bij het volgende religieuze feest….  Beeld je even in dat je niet erg ziek bent, maar simpelweg wat keelpijn hebt.  Zou jij je dan laten testen op COVID-19, als zo’n test de prijs van een weekloon bedraagt?

In DR Congo zijn er vrouwen die wekenlang “gevangen” zitten met hun pasgeboren baby in een gezondheidscentrum of ziekenhuis omdat ze niet over de nodige financiële middelen beschikken om de rekening te betalen na hun bevalling. Ze mogen het ziekenhuis pas verlaten wanneer hun schuld is ingelost.

Overheid mag niet ontsnappen aan verantwoordelijkheid

Een ziekteverzekering (onder welke vorm dan ook: mutualiteit, solidariteitsfonds, …)  biedt een oplossing. Want mensen die in de landbouwsector of de informele economie werken (in DR Congo loopt dit aantal op tot 80 procent in de steden en meer dan 90 procent in het hele land) hebben zelden toegang tot het reguliere terugbetalingssysteem, maar via kleine bijdragen aan een lokale mutualiteit kunnen ze hun ziektekosten laag houden. Initiatieven die Memisa graag ondersteunt.

In Burundi is collega Nadège pleitbezorger van het eerste uur van mutualiteiten. Zij trekt van dorp tot dorp om de bevolking te informeren. “Aan de hand van allerlei voorbeelden leg ik uit welke voordelen lidmaatschap van een mutualiteit biedt. Want veel mensen weten niet dat het verder gaat dan verzorging in een gezondheidscentrum, ook een behandeling in het ziekenhuis of chirurgische ingrepen worden betaald door de gemeenschappelijke kas. Bovendien doet een mutualiteit meer dan enkel tussenkomen bij ziektekosten. Ze reikt bijdragen uit voor begrafenissen, organiseert vergaderingen tijdens dewelke leden informatie kunnen uitwisselen over sociale bescherming en ze informeert over verschillende gezondheidskwesties zoals COVID-19.”

Uiteraard blijft gezondheidszorg in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de overheid. Solidariteitsfondsen of mutualiteiten mogen in geen geval overheden uit hun verantwoordelijkheid ontslaan. Het is een en-en-verhaal. Deze fondsen vormen een belangrijke schakel tussen de overheid en de bevolking. Mutualiteiten kunnen daarnaast ook druk uitoefenen op overheden, zodat gezondheidszorg een prioriteit wordt op de politieke agenda.  Solidariteitsinitiatieven versterken het sociaal weefsel en maken de bevolking bewuster van hun recht op gezondheidszorg. En dit kan al op erg kleine schaal georganiseerd worden. In Katako Kombe (DR Congo) bijvoorbeeld, betaalt iedere zwangere vrouw die bevalt een kleine bijdrage aan de zogenoemde “keizersnedekas”. Indien een zwangere vrouw met complicaties een keizersnede moet ondergaan, wordt deze ingreep betaald met geld uit de kas.

Betaalbaar

Het is niet het coronavirus an sich dat mensen doodt. Het is niet de malariamug die verantwoordelijk is voor de 409.000 malariadoden (WHO) ieder jaar. Het is het gebrek aan toegang tot gezondheidszorg dat onnodige slachtoffers maakt. Hoog tijd dat we ziekteverzekeringen erkennen als een universeel recht. Want strijden voor de toegang tot gezondheidszorg is strijden tegen armoede. Gezondheidszorg moet niet alleen beschikbaar, maar ook betaalbaar zijn.

“Keer op keer vind ik het triest om te moeten vaststellen dat mensen soms een kip of een deel van hun oogst moeten verkopen om hun ziektekosten te kunnen betalen. Wanneer ze lid zijn van een mutualiteit zou dit nodig zijn…”, besluit Nadège.

Annelies Van Erp, medewerker bij Memisa

Deze opinie verscheen eerder op MO*.