Fistels: een stille tragedie voor duizenden vrouwen

In DR Congo kunnen bevallingen uren, zelfs dagen duren doordat vrouwen vaak thuis bevallen zonder professionele medische begeleiding. Hoe langer en complexer de bevalling hoe groter het risico op complicaties waarbij het kindje en/of de moeder het niet overleeft. Zo’n marathonbevalling is niet alleen traumatisch, het leidt ook dikwijls tot aandoeningen zoals een obstetrische fistel. Een fistel ontstaat wanneer het hoofdje van de baby te lang druk uitoefent op de wanden van het geboortekanaal. Het weefsel raakt beschadigd waardoor er een opening tot stand komt tussen de vagina en de blaas of de vagina en het rectum (of allebei). Het gevolg is permanente incontinentie.

Sociale uitsluiting

Meer dan 2 miljoen vrouwen en meisjes in Azië en Sub-Saharaans Afrika leven met een onbehandelde fistel. Elk jaar komen er zo’n 50.000 tot 100.000 nieuwe gevallen bij (WHO, 2018). En deze cijfers geven maar een deel van de werkelijkheid weer. Want veel vrouwen durven hun klachten niet te uiten. Ze druppen urine en dragen soms een onaangenaam geurtje mee. Ze schamen zich en zoeken daarom geen hulp.  De problematiek van fistels overstijgt het medische. De aandoening kan leiden tot sociale uitsluiting en depressies. Deze levenslange handicap komt vaak bovenop het trauma dat de vrouwen al meedragen: het verlies van een kindje door doodgeboorte.

Armoede, belangrijkste indirecte oorzaak

In België zijn gynaecologische fistels zeldzaam. “In de dertig jaar dat ik al als vroedkundige werk, ben ik het amper twee keer tegengekomen en werd het probleem onmiddellijk chirurgisch aangepakt”, zegt Sabine Van de Vyver, hoofdvroedkundige in het AZ Sint-Vincentius Deinze en vrijwilliger voor Ziekenhuis voor Ziekenhuis.

Fistels zijn dus een teken aan de wand dat een gezondheidssysteem niet goed functioneert. Want een vrouw die goed begeleid wordt tijdens de bevalling loopt geen fistel op. Fistels treffen de meest kwetsbare vrouwen in samenlevingen: toekomstige moeders die een ziekenhuis of gezondheidscentrum niet (op tijd) kunnen bereiken, vrouwen die reeds verzwakt zijn door ondervoeding of jonge meisjes wiens lichaam nog niet volledig volgroeid is. Hoewel een  keizersnede in sommige gevallen fistels kan vermijden, is een globale aanpak nodig om het probleem de wereld uit te helpen. Want enkel keizersneden promoten wanneer er geen geschikt personeel is om ze uit te voeren of indien er geen noodtransport bestaat om de patiënt naar een ziekenhuis te brengen, volstaat niet.

Goed geschoold medisch personeel noodzakelijk

“Preventie is daarom cruciaal”, zegt dr. Veronique Ballegeer, gynaecologe in het AZ ziekenhuis in Brugge en vrijwilliger binnen het Ziekenhuis voor Ziekenhuis-initiatief van Memisa. In Popokabaka in DR Congo constateerde ze dat de blaas bij bevallingen zelden wordt afgeschoven, met alle gevolgen van dien…. “Een fistel kan voorkomen worden, maar daarvoor is goed geschoold medisch personeel nodig.”

“Een fistel behandelen, is een chirurgische ingreep die niet zomaar kan gebeuren in een gezondheidscentrum. Vrouwen moeten daarvoor naar een ziekenhuis wat veel geld kost en waardoor de vrouwen afhaken”, klinkt het. Doordat Memisa de toegang tot gezondheidszorg zowel op financieel (solidariteitsfondsen) als op logistiek vlak (motorambulances) toegankelijker maakt, draagt ze bij aan het terugdringen van fistels.

We grijpen 8 maart, Internationale dag voor de rechten van de vrouw, aan om de problematiek van fistels onder de aandacht te brengen. Memisa en haar partners starten binnenkort in Ituri (DR Congo) met opleidingen over obstetrische fistels zodat in de toekomst chirurgische ingrepen kunnen worden uitgevoerd om dit euvel op te lossen. Zo wil Memisa fistelpatiënten hun waardigheid teruggeven.

Ituri: “Ook seksueel geweld kan tot fistels leiden” “In Ituri in het Oosten van Congo vormen fistels een groot gezondheidsprobleem”, vertelt zuster Jean Cécicle Nyamungu Atimnedi, dokter en medisch coördinator van onze partner BDOM. “De afgelopen twee jaar hebben we in deze regio 400 vrouwen kunnen bevrijden van de aandoening, maar we schatten dat er nog ongeveer 6.600 vrouwen met een fistel rondlopen. De onveiligheid in de regio zorgt ervoor dat zwangere vrouwen het gezondheidscentra niet kunnen bereiken, ze bevallen thuis zonder begeleiding waardoor de kans op een ernstige fistel stijgt. Maar ook vrouwen die verkracht worden tijdens deze oorlog kunnen nadien een fistel oplopen en constant urine verliezen. Laten we in maart, een maand die in het teken staat van de vrouw, even stilstaan bij alle vrouwen die hun waardigheid hebben verloren door fistels van welke oorsprong dan ook.”