Seksueel geweld in Oost-Congo

27 / 07 / 2020

Het oosten van DR Congo gaat al decennia gebukt onder spanningen en conflicten. Zo’n 120 gewapende groepen zijn er actief. De oorzaken voor het geweld zijn complex: onder meer de oplaaiende spanningen tussen veetelers en landbouwers (etnische groepen Hema en Lendu) spelen mee, als milities die strijden om de controle over goud- en kobaltmijnen in de regio. Het geweld nam in 2019 weer in alle hevigheid toe, toen het leger een offensief startte tegen CODECO en andere milities in Ituri. Sinds maart zijn meer dan 200.000 mensen op de vlucht geslagen, blijkt uit cijfers van het Vluchtelingencommissariaat van de Verenigde Naties (UNHCR). De meeste vluchtelingen zijn vrouwen en kinderen.

Dit bloedige conflict is in de vergetelheid geraakt. Zowel media en politiek richten hun aandacht op andere brandhaarden wereldwijd. In een artikelenreeks belichten we de verschillende uiteenlopende problemen waarmee de regio te kampen heeft, tonen we hoe Memisa probeert bij te dragen aan een oplossing en laten we de bevolking zelf aan het woord. Zo trachten we de bevolking in Oost-Congo de aandacht te geven die ze verdient.

Lees hier het deel 1 : maak kennis met het verpleegkundig personeel dat – mits gevaar voor eigen leven – het ziekenhuis van fataki draaiende houdt

Lees hier het deel 2 : DR Congo rolt van de ene epidemie in de andere. Naast ebola en corona, de opmars van mazelen

Deel 3: Vluchtelingen die nergens veilig zijn

Dorpen lopen leeg, huizen worden afgebrand en zelfs kinderen worden met machetes gedood. In het oosten van Congo lijkt er geen einde te komen aan het geweld. In de eerste maanden van 2020 kwamen in Ituri 1.777 mensen om het leven. 14.517 huizen werden verwoest, waaronder 140 scholen. En 3 miljoen mensen zijn op de vlucht, blijkt uit een gezamenlijk verslag van het maatschappelijk middenveld. Deze cijfers leggen waarschijnlijk niet de hele waarheid bloot. Het is slechts een indicatie aangezien niet in alle regio’s gegevens verzameld kunnen worden omwille van de onveiligheid. De werkelijke cijfers kunnen dus nog een pak hoger liggen…

“De situatie is verschrikkelijk”, benadrukt dr. zuster Jeanne Cécile vanuit Bunia. “Sinds enkele maanden is de oorlog geïntensifieerd. In de omliggende dorpen is alles vernield. Gaande van huizen over infrastructuur tot oogsten. Dit is een economische én humanitaire ramp. Ook de mijnstreek rond Mongbwalu is helemaal verlaten. Mensen zijn weggetrokken of gedood. De lichamen van de slachtoffers kunnen er zelfs niet opgeborgen worden, aangezien dat te gevaarlijk is.”

En zelfs in vluchtelingenkampen is de bevolking niet veilig. De Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR) meldt dat er gerichte aanvallen gebeuren op deze kampen. En ook mensen die na weken of maanden terugkeren naar hun dorp, riskeren opnieuw hun leven. Verschillende teruggekeerden werden opnieuw verrast door geweld. Gewapende groepen beschuldigden hen er namelijk van te hebben samengewerkt met het leger en willen vergelding.

Hygiënische kits

Fataki behoort tot een van de zwaarst getroffen gebieden. Duizenden inwoners zijn gevlucht naar Bule dat op elke kilometers ligt van het ziekenhuis. Onze partner Caritas richtte er een kamp op om de ontheemde bevolking op te vangen.

De bevolking leeft er in precaire omstandigheden. Vooral vrouwen en jonge meisjes zijn kwetsbaar. De slechte hygiënische omstandigheden (door gebrek aan proper water en het ontbreken van latrines) verhogen het risico op de verspreiding van ziektes. Daarbovenop zijn ze vaker het slachtoffer van (gendergerelateerd) geweld. Om deze jonge vrouwen toch een minimaal aan waardigheid te gunnen, deelde Memisa eind 2019 hygiënische kits uit (ter waarde van 13.250 euro). De kits zijn samengesteld uit duurzame materialen (herbruikbare maandverbanden) die lokaal worden geproduceerd. Deze kits zorgen niet alleen voor een hygiënische verbetering, ze verhogen tegelijkertijd het zelfvertrouwen van jonge vrouwen.

Seksueel geweld als oorlogswapen

“Het is ontzettend triest dat het aantal gevallen van (seksueel) misbruik en gendergerelateerd geweld tegen vrouwen en kinderen alleen maar toeneemt”, meldt UNHCR. Uit een rapport van de Verenigde Naties blijkt dat niet alleen de gewapende rebellengroepen zich schuldig maken aan deze misdaden. Ook regeringssoldaten en leden van de nationale politie zouden zich vergrijpen aan de eigen bevolking.

Oost-Congo kent een lange geschiedenis van seksueel geweld. Dit leidt tot de ontwrichting van de maatschappij en een fout beeld van seksualiteit en de rechten van vrouwen in het algemeen. Memisa werkt samen met partners zoals Caritas en Action d’Espoir die enerzijds slachtoffers van seksueel geweld steunen en anderzijds sensibiliseren rond geweld tegen vrouwen en het recht op seksuele en reproductieve rechten.